Van Anne Carson las ik lang geleden Autobiografie van rood (vert. Marijke Emeis, 2000) en Red Doc> (2013). Zeker voor dat tweede boek, een uitgave van Alfred A. Knopf, New York, was de vorm vooral aanleiding om het te kopen, meer dan de inhoud: gebonden, met stofomslag, dik, romig papier, niet opengesneden, één enkele, kleine kleurenillustratie* voorafgaand aan de tekst, en een heel bijzondere bladspiegel.
Natuurlijk was er ook de lof die overal over Carson werd en nog steeds wordt getoeterd. Maar die kon ik niet goed plaatsen, omdat ik van de werken eigenlijk maar weinig begreep (deze zin mag herhaald worden in de tegenwoordige tijd). Mijn zwak voor het werk van Carson heeft ook te maken met wat ik bij gebrek aan een betere term maar noem: de lange vorm, of, maar dat klopt hier niet helemaal: verhalende poëzie.
Dit alles zorgt ervoor dat de enorme geleerderigheid die er uit haar werk ook spreekt, me niet stoort (anders dan bij Mulisch en Pfeijffer, als het toegestaan is deze vergelijking te maken). Het is een ander dan gewoon-literair genot om deze werken in handen te hebben, te bezien en te lezen. En ja: het is dus onvoorstelbaar dat je dit ook digitaal zou kunnen verorberen.
De tweetalige Koppernik-uitgave De schoonheid van de echtgenoot zag ik in boekhandel Hijman Ongerijmd in Arnhem liggen. Ik liet haar daar aanvankelijk liggen, maar een paar dagen later kon ik het er niet bij laten. En al het andere wat er thuis te lezen lag, parkeerde ik voor deze prachtig uitgevoerde, gebrocheerde, goed openvallende paperback met flappen; 367 gram materiële schoonheid. Mijn stevig gevoede afkeer van de schreefloze drukletter werd door alle andere kwaliteiten van de uitvoering volledig weggedrukt. (Maar waarom is alle tekst op het omslag, inclusief flappen, wel uit een mooie schreefletter gezet?)
Wat een fictie-essay is, weet ik niet, ook nog niet precies na lezing van dit boek (de vertaling gebruik ik overigens alleen als naslagwerk, als woordenboek; sorry Marijke). Ook weet ik niet wat tango’s zijn als poëtisch (sub)genre. Hoeft ook niet: ondershuids, of achtersoogs, of ondersdenkens gaan die termen, geposteerd op de drempel van het lezen, als vanzelf meeruisen in de lectuur, al was het maar doordat alle tango’s zowel genummerd als van een titel voorzien zijn, en elk ook nog eens voorafgegaan wordt door een Keats-citaat (met vermelding van de bron); Keats, natuurlijk, van ‘Beauty is truth, truth beauty’ (uit de voorlaatste regel van zijn ‘Ode on a Grecian Urn’). Die verdeling en de doorgaans korte regels maken duidelijk dat we hier met een (lijvige vorm van) poëzie te maken hebben, en ook de aforistisch ogende maar duistere uitingen die erin verwerkt zijn, dragen daaraan bij. Zoals, om een voorbeeld te noemen
Fiction forms what streams in us.
Ik dacht: doe eens gek, en tikte het citaat in een zoekmachine. Dat leidde me naar een olieverfschilderij uit 2023 van de Zuid-Afrikaanse Anna van der Ploeg met die titel. Ik schiet er niet meteen iets mee op qua tekstbegrip, maar te weten dat (ook) een ander ermee aan de haal is gegaan, verrijkt de tekst toch. Sowieso ben ik tijdens de tweede lezing meer gaan opzoeken: woordbetekenissen, referenties aan klassieke literatuur en cultuur. Alle kleine beetjes helpen. Maar de tekst blijft intrigerend en deels raadselachtig; fragmentarisch, associatief, sprongsgewijs voortgaand.
Het onderliggende verhaal van het huwelijk van de ik-vertelster, dat op de klippen loopt door de seriële overspeligheid van de echtgenoot die in de titel wordt genoemd, en daarnaast haar grote verknochtheid aan die ellendige vent, is niet zonder belang; nochtans zijn de talloze bespiegelingen en herinneringen waar dat stukgelopen huwelijk toe leidt bij de exgenote veel relevanter. Daarnaast, maar niet in de laatste plaats, vanzelf sprekend, de opmerkelijke relatie tussen de twee partners.
[...] So why did I love him from early girlhood to late middle age
and the divorce degree came in the mail?
Beauty. No great secret. Not ashamed to say I loved him for his beauty.
As I would again
if he came near. Beauty convinces. You know beauty makes sex possible.
Beauty makes sex sex.
You if anyone grasp this – hush, let's pass
to natural situations.
Om maar even een beeld te geven van de verteltrant, dit citaat uit de tweede tango waarvan de titel aangeeft dat een opdracht (zoals de opdracht van dit boek, tango I) slechts welgekozen is als ze is opgesteld in het bijzijn van getuigen; net zoals een huwelijk, schiet me nu pas te binnen. Overigens worden de lezers van dit boek hiermee tot getuigen gemaakt, terwijl er ook een verborgen personage lijkt te worden aangesproken (apostrofe, heet dat stijlmiddel).
To stay human is to break a limitation.
Nog zo'n aforistisch fragment.
Niet zonder toeval moet het zijn dat ik dezer dagen weer deze uitspraak van T.S. Eliot tegenkwam:
Genuine poetry can communicate before it is understood.
*
Geen opmerkingen:
Een reactie posten