zondag 13 januari 2019

Nathalie Heinich, Ce que n'est pas l'identité

Gallimard - le débat, z.p. 2018 (édition électronique).

De titel vind ik een pracht van een lokker, want bij identiteit denk ik in allereerste instantie aan iets wat juist is. Het boekje is een prachtige, korte, heel heldere uiteenzetting in zeven hoofdstukken van wat 'identiteit' niet is, gevolgd door een voorzichtige, abstracte omschrijving van wat het wel is; en die omschrijving, dat kan je op de vingers van één hand uittellen, is niet simplistisch.

De zeven negaties (hoofdstuktitels) zijn achtereenvolgens:

L'identité n'est pas une notion de droite (ni de gauche, d'ailleurs)
L'identité n'est ni une réalité objective ni une illusion
L'identité ne se réduit pas à l'identité nationale
L'identité n'est réductible ni à l'assimilation ni à la différenciation
L'identité n'est pas unidimensionnelle (ni même bidimensionnelle)
Il n'y a pas de sentiment d'identité sans crise d'identité
Les troubles identitaires ne sont pas incurables.

Een interview van Bas Heije met Heinich maakte me attent op dit essay. Dat interview is ook al informatief en monter. Dit boekje, dat ik vast na één keer lezen nog niet geheel doorgrond heb, is echt een wonder van helderheid; Heinich heeft een heel lucide betoogtrant, terwijl ze toch bijna geen mogelijkheid voor een nuancerende bijzin ongebruikt laat. Ze voert de lezer heel rustig en docerend mee langs de - als ik dat zo mag zeggen - veelkantige aspecten van 'identiteit'. Een welsprekende  verademing te midden van de hedendaagse botte hijgerigheid die publiek debat heet.

Centraal in het essay staat wat mij betreft de driedimensionaliteit van identiteit: '[d]ésignation (par autrui), présentation (pour autrui), autoperception (de soi en soi)', het onderscheid tussen 'se sentir', 'se dire' en 'être dit' en de wijze waarop die drie op elkaar inwerken. In het nawoord, met de titel 'L'identité à l'épreuve de la judéité', demonstreert Heinich de kracht van haar analyse met een bespreking van de persoonlijke grondslag van haar lange interesse in dit onderwerp.

Al met al is dit boek een kraakhelder geformuleerde vermenging van sociologische, filosofische, en semantische analyse in persoonlijk gefundeerde essayistiek. De enorme hoeveelheid bronnen achter ieder hoofdstuk wijzen er evenwel op dat het boek meer is dan een essay.

Geen opmerkingen: