donderdag 27 april 2017

Katie Roiphe, Uncommon Arrangements

Seven Marriages in Literary London 1910-1939. London, Hachette Digital 2010 [oorspr. 2007].

Een bijzonder enerverend en leerzaam en bovendien zeer goed geschreven boek, dat is deze, vanuit een grote, oprechte nieuwsgierigheid opgezette, poly-biografische, historische studie naar het huwelijk. Roiphe noemt in het voorwoord, 'Marriage à la mode', haar belang met het schrijven van dit boek nogal zelfzuchtig, en niet wetenschappelijk: 'In some sense, what I am after is the distilled wisdom of decades lived, of mistakes made, of love stirred by time.' 

Vanwege dat eigen belang duikt ze in de levens van negen huwelijken in een tijd dat dat instituut in bepaalde kringen als het ware opnieuw uitgedacht en doordacht werd, er althans werd geprobeerd andere vormen ervoor te vinden, andere randvoorwaarden en andere invullingen.

De mensen waar haar aandacht naar uitgaat, omschrijft ze als 'those inhabiting the fringe of respectable citizenry'. Het zijn H. G. Wells en Rebecca West; Katherine Mansfield en John Middleton Murry; Elizabeth von Arnim en John Francis Russell; Vanessa en Clive Bell; Ottoline en Philip Morrell; Radclyffe Hall en Una Troubridge; en Vera Brittain en George Gordon Catlin. Ze hebben een Wittgensteinse Familienähnlichkeit (als ze al niet letterlijk familie van elkaar zijn) want of ze kennen elkaar en kwamen bij elkaar over de vloer, of ze kennen vrienden van elkaar, correspondeerden onderling, en ik geloof dat in ieder geval iedereen bekend of bevriend was met Virginia Woolf, die zelf dus niet 'in the picture' komt.

Het zijn literaire en artistieke figuren die bekend, beroemd en soms schandaleus waren of nog steeds zijn. En het zijn ook stuk voor stuk lieden die nou niet echt om geld en vrije tijd verlegen zaten. Prettige 'bijkomstigheid' van die beschikbaarheid van tijd is dat ze – allen gedreven, denkende schrijvers – grenzeloos veel brieven en dagboeken konden produceren, en sommigen ook essays, romans verhalen. Bronnen genoeg dus voor Roiphe, waar nog bij komt dat veel van die lieden goed konden schrijven, net als Roiphe zelf. Uncommon Arrangements is behalve een interessante studie, ook echt een heerlijk leesboek, niet alleen vanwege de inkijkjes in al die niet probleemloze levens, om eens een understatement te gebruiken, maar zeker ook door de fantastische stijl.

Niet alleen de mensen en de schriftelijke bronnen zijn interessant, ook de historische periode. In die tijd was er allerlei gaande op sociaal-cultureel gebied onder andere, zoals een geest van modernisering en voortgaande emancipatie, en een pogen zich ontworstelen aan de erfenis van de hypocriete Victoriaanse tijd door er een nieuw soort persoonlijke oprechtheid tegenover te plaatsen; en ook nog een enorme demografische ontwikkeling ten gevolge van de grote oorlog (er stierven bijzonder veel huwbare mannen), wat dat denken over relatie- en samenlevingsvormen een impuls gaf.

Heel prettig is dat Roiphe nieuwsgierig is en zich zo veel mogelijk tracht te onthouden van oordelen. Ze roept dus bijvoorbeeld niet verontwaardigd: 'Waarom scheiden die idioten niet?' als er een huwelijk vreselijk uit de klauwen giert, maar blijft vragen naar waarom iets gebeurde zoals het gebeurde, en komt, zoekend in die lang vervlogen tijd, vaak tot fraaie inzichten, zoals deze met betrekking tot het niet-be-eindigen van een huwelijk:
But the supreme importance of habit, the inertia of accumulated life, the fidelity toward one's former self, cannot be underestimated. [...] To leave a marriage is to lose time: it is like voluntarily shaving years off one's own life. And then, of course, there is the other maverick, inexplicable substance holding seemingly unhappy people together: love.
Opmerkelijk, maar in overeenstemming met wat er uit haar bronnen naar voren komt, is dat het argument 'maar de kinderen' niet genoemd wordt; kinderen waren echt bijzaak in dezen.

Zo'n zinsnede als 'the inertia of accumulated life' maakt het lezen van dit boek voor mij tot een genot. En anders wel een opmerking als de volgende over Lady Ottoline Morrell: 'She dressed as if she were about to be painted, and often she was.'  En natuurlijk ontkomt Roiphe soms niet aan een oordeel. Maar dat geeft ze dan wel grandioos vorm, zoals na een korte beschrijving van het hoog-autobiografische oeuvre van Vera Brittain: 'She seemed to find it nearly impossible to exhaust the litterary possibilities of herself.' 

Geen opmerkingen: