Juli Zeh, Ons soort mensen

Vertaald uit het Duits door Annemarie Vlaming. 4e dr. Ambo|Anthos, Amsterdam 2016. 670 blz. Hardcover met stofomslag. Oorspr. Unterleuten (2016).

Van Duitsland weet ik feitelijk zo weinig, dat het me geen moeite kost om deze realistische roman niet alleen als een fictieve, maar ook als een reële doch gefictionaliseerde beschrijving van een (mogelijke) Duitse realiteit op te vatten. De geografische naam 'Unterleuten', een voormalig-Oost-Duits gehucht, lijkt me net zo fictief als 'Lutjebroek' in een Nederlandse roman, de referentie aan 'Berlijn' net zo evident een fictionele als ook een reële verwijzing, vergelijkbaar met een referentie aan 'Amsterdam' in een Nederlandse roman.

Niets staat een onbekommerde lectuur van de Nederlandse vertaling in de weg. En: het boek is prachtig, klassiek op de pagina's terechtgekomen. Alleen de titel vind ik een beetje bagger in het Nederlands. Maar een betere weet ik niet, dus daar moet ik niet over zeuren.

Waar ik wel over wil zeuren is de afbreking van 'meteen': meer dan eens verschijnt dat woord op twee regels alsof er een suikerzieke Amsterdammer aan het woord is: 'me teen'. Jammer, maar een detail.

Deze roman is groots. Deze roman is een even vreugdenrijke als van kritische misantropie doortrokken amalgaam van - ik doe een gokje - Couperus' De boeken der kleine zielen, Streuvels' De vlaschaard, Claus' De Metsiers en Jonathan Franzens Freedom. Alleen speelt het gebeuren zich af in 2010 en in een voormalig Oost-Duits plattelandsdorp, Unterleuten, waar naast oer-Ossies ook moderne nieuwelingen wonen, waar de geschiedenis van voor de val van de muur nog niet verleden, laat staan verwerkt is, waar het landelijke natuurschoon, biotoop van de kemphaan, bedreigd wordt door de bouw van zeer verantwoorde en gemeentekasspekkende windmolens, en waar mede op basis van die gegevens talloze persoonlijke geschiedenissen, dra- en trauma's zich ontwikkelen, verknopen, tot een climax aanwassen en exploderen dan wel eroderen.

Het boek omvat 62 hoofdstukken, Arabisch genummerd en voorzien van de naam van het - per hoofdstuk wisselende - focaliserende personage; alleen het 62ste wijkt ik zoverre af, dat daarin, als een duveltje uit het spreekwoordelijke doosje, ene Finkbeiner centraal staat, Lucy Finkbeiner, de journaliste die dat dorp eens flink onder de loep heeft genomen nadat ze online een nieuwsbericht had gelezen: 'In een dorp in Oost-Prignitz, in het noordwesten van Brandenburg, was uit een horizontaalfilterput het lijk van een man geborgen.'

In alle hoofdstukken heeft een auctoriale vertelinstantie stevig de stilistische en narratologische touwtjes in handen. Bij alle spectaculaire fragmentatie blijft de roman een sterk geheel. De vertelinstantie presenteert het relaas van Fliess, Franzen (inderdaad), Meiler, Schaller, Gombrowski, Kron, Fliess-Weiland, Wachs, Gombrowski, geboren Niehaus, Seidel en Kron-Hübschke.

De zes Romeins genummerde en van een titel voorziene delen van de roman hebben elk een motto, vaak ontleend aan een van de romanfiguren, soms aan figuren of bronnen die pas bij nader inzien in de roman blijken te figureren. Pas op het allerlaatst blijkt dat Lucy Finkbeiner samenvalt met de vertelinstantie en de implied author.

Inderdaad: dit is een ouderwets opgezette, moderne en kritische en humoristische zedenroman, waar de schrijflust vanaf spat en die de leeslust navenant opwekt.

Frederik haatte de natuur zolang die zich niet in zachte tinten op de beeldscherm-achtergrond van zijn computer bevond.

Ze waren zelfstandig, zelfverzekerd, zelfzuchtig, wandelende selfies, twee steeds in beweging zijnde zelfportretten. Als Meiler zich de nieuwe generatie voorstelde, zag hij een leger van jonge mensen met uitgestrekt rechterarm, niet om de Hitlergroet te brengen, maar om hun eigen gezicht vast te leggen met de smartphone.